4
Vanwege het eerder gepubliceerde hoofdstuk over de Liefde was het boek van Firestone
met spanning verwacht. Het enige op Femø in de zomer van 1971 aanwezige eksemplaar
ging van hand tot hand. Maar we waren het erover eens dat dit, hoeveel briljante
opmerkingen er ook in stonden, niet de omvattende teorie was waar we op gewacht hadden.
Met het programma, het afschaffen van de sekseverschillen en het moederschap, waren we
het eens; we waren geheel bereid geen kinderen meer te krijgen en degenen die we al
hadden door anderen te laten opvoeden; we waren bereid reageerbuisbabies te overwegen,
al vonden we het wel een beetje griezelig; we vonden het niet erg dat vrouwen vroeger altijd
onderdrukt geweest waren, omdat we ons sterk genoeg voelden daar nu eens verandering in
te gaan brengen. Maar het was duidelijk dat er nog jaren overheen zouden gaan voor er een
teorie over vrouwen-als-klasse opgesteld zou kunnen worden.
De volgende stap: banden tussen mannen: de mannenwetenschap
Zoals gezegd, vonden we dat een goede feministiese teorie uit moet gaan van de
onzichtbare arbeid van vrouwen, niet van haar ‘niet-zijn’, haar seksuele onderdrukking of van
haar kinderen. Onze strategie was: het zoveel mogelijk weigeren onzichtbare arbeid voor
mannen te doen, de ‘banden met mannen verbreken, banden met vrouwen maken’.
Daarbij kwam de vraag op: wat verbindt mannen eigenlijk onderling? Hoe zijn ze zo solidair
tegenover ons? Zolang je van mannen houdt, denk je namelijk dat mannen ook van vrouwen
houden – maar als je daarmee ophoudt, zie je pas dat het grootste deel van hun aandacht
en genegenheid voor andere mannen is – dat zij al hun handelen op andere mannen
oriënteren. Zij vormen met hun allen één front – tegenover ons. Hoe zit dat in elkaar? Als je
deze vraag stelt, wordt de traditionele mannenwetenschap steeds interessanter. Het is dan
geen bezwaar meer dat er geen vrouwen in voorkomen. Het is juist een voordeel. Je leest
gewoon ‘mannen’ voor ‘mensen’- terwijl je de vraag ‘wat gebeurde er intussen met
vrouwen?’ steeds in je achterhoofd houdt. Het gaat er dan om of de over mannen geleverde
informatie zodanig is dat je er iets aan hebt om de vraag ‘wat gebeurde er met vrouwen’ te
beantwoorden. In de eerste plaats ben je dus op zoek naar goede wetenschap. Ook
wetenschap met een beperkt uitgangspunt, bijvoorbeeld dat vrouwen niet bestaan, of
onbelangrijk zijn en dat daarom alleen wat mannen doen geanalyseerd hoeft te worden –
kan in die zin ‘goede’ wetenschap zijn: als hij maar eerlijk en precies is in datgene waarmee
hij uitspraken pretendeert te doen.
Als je bij een mannelijke wetenschapper ‘mannen’ leest in plaats van ‘mensen’, verander je
natuurlijk zelf iets. De schrijver bedoelde misschien mensen, niet mannen, al dacht hij niet
aan vrouwen. Misschien bedoelde hij soms wél mannen en vrouwen. Daarom is deze
feministiese metode wel een goede start om een eind op weg te komen, maar op een
gegeven moment moet je de mannenteorie loslaten en zelfstandig verder gaan – als was het
maar omdat de belangrijkste mannenteorieën elkaar op de belangrijkste punten
tegenspreken. Juist op politieke punten. Als je daar aankomt, merk je ineens dat je in een
politieke mannenstrijd versukkeld bent geraakt (‘ingekapseld’ dus).
Kennisteorie
Één van de belangrijkste ruzies gaat erover of het mogelijk is om de werkelijkheid te kennen
of niet. Wij denken allerlei samenhangen waar te nemen, maar hebben wij die er niet zelf
ingelegd? Kunnen wij onze zintuigen wel vertrouwen? Bestaat de werkelijkheid eigenlijk wel
op de momenten dat wij er niet over denken? Met dit soort vragen hebben de filosofie en de
teologie zich altijd bezig gehouden. Naarmate echter de maatschappelijke ontwikkelingen de
goden begonnen te verdrijven – omdat de heersende mannen meer mogelijkheden kregen
het ekonomiese en sociale leven te sturen – werden deze vragen belangrijker voor de
dagelijkse praktijk. Het antwoord van de godsdienst is immers in grote lijnen: God (of de
 |
 |
 |