3
Hier wordt de geschiedenis van de tweede golf even op de kop gezet. De Bonte Was zou
zich jarenlang hebben beziggehouden met dogmatische marxisme-beoefening, tot de fem-
soc haar op de hoogte stelde van het bestaan van huishoudelijke arbeid!
Zo zit het dus niet, zoals de dames ook best weten. De belangrijkste stelling van het
radikaal-feminisme rond 1970 was juist dat huishoudelijk werk, kinderopvoeding en
seksualiteit werk zijn (zie bijvoorbeeld Notes from the second year van 1970). Op dat inzicht
zijn de Bonte Wasboeken over huwelijk, seksualiteit en moederschap gebaseerd, en de
samenvatting is te vinden in Vrouwenwerk van 1975: ‘onzichtbare verzorging’ is een
essentieel onderdeel van álle vrouwenwerk, of het nu binnenshuis of buitenshuis, voor één
man of voor meer mannen, verricht wordt. Het ‘marxisme’ (liever gezegd: de historisch-
materialistische benadering) in Geschiedenis van de vrouwentoekomst diende niet om deze
inzichten af te schaffen, maar om betere antwoorden te kunnen vinden op de vragen hoe het
vroeger was en later zal worden. Radikaal- feministen hadden het bij de theorievorming
betrekkelijk gemakkelijk, omdat zij - de banden met mannen verbroken hebbende - helemaal
opnieuw konden beginnen met het zoeken naar de theorieën die het geschiktst waren om de
ervaringen van vrouwen te verklaren. De vrouwen die in links mannenland wilden blijven,
moesten rekening houden met konkrete komplexen van theorie en traditie. Hun oplossing is
geweest om de theorievorming over vrouwen buitenshuis aan de mannen over te laten en
alleen het terrein van de arbeid binnenshuis voor de feministische theorievorming op te
eisen.
BIOLOGISME
Die reproduktie-theorie is na het afscheid van het marxisme in een andere betekenis nog
krachtiger opgebloeid. De reproduktie van de arbeidskracht van mannen (Meulenbelts
‘koesterende funktie’) is uit sinds de LAT -relatie in is - en nu is de reproduktie tot een
biologische funktie geworden, tot de reproduktie van de soort.
Deze denktrant treffen we regelmatig aan in de Soc-fem-teksten. Het duidelijkst zijn Selma
Sevenhuysen en Petra de Vries in hun artikel Vrouwenbeweging en moederschap in Soc-
femteksten 4, dat uitvoerig aandacht besteedt aan Adriënne Rich’ Uit vrouwen geboren, en
dat ook eindigt met een citaat uit haar slotakkoord: ‘Als vrouwen opnieuw haar lichaam in
bezit nemen zal dat een wezenlijker verandering betekenen dan wanneer arbeiders zich
meester maken van de produktiemiddelen’.
Juist dit soort citaten en het steeds vaker verschijnen van Rich op universitaire boekenlijsten
hebben ons zodanig gealarmeerd dat wij ‘Uit vrouwen geboren’ maar eens zijn gaan
bestuderen. Het resultaat daarvan is te vinden in de Vrouwenkrant van juni 1981: het was
inderdaad veel erger dan we hadden kunnen denken. Het boek is een dichterlijk pleidooi
voor moederschap als basis van macht, erotiek en seksualiteit voor vrouwen, op nadrukkelijk
irrationele basis, met verwijzingen naar oergodinnen, biologische potenties van iedere vezel
van het vrouwenlichaam, vrouwelijke verbondenheid met de aarde, gekleurd door lijden en
agressie, en besproeid met menstruatie- en ander bloed. Het griezeligste is dat de termen
waarmee het fascisme vrouwen opriep om haar plaats in de natuurlijke orde in te nemen,
alleen van die van Rich te onderscheiden zijn omdat ze minder expliciet seksueel zijn.
Helaas is Rich in het Sara-fonds geen op zichzelf staand geval. In Dochter van Jeruzalem en
Kinderen een keuze? zijn dezelfde trends te vinden. Bovendien is in Soc-femteksten 6 een
artikel van Rich over ‘gedwongen heteroseksualiteit’ vertaald, waarin zij bepleit mannen uit te
sluiten van de kinderopvoeding, om deze bron van erotiek en seksualiteit helemaal voor
vrouwen te kunnen reserveren.
Over lijfpolitiek zegt Joyce Outshoorn verder: ‘latere ontwikkelingen in de Nederlandse
diskussie feminisme-marxisme zijn vooral pogingen om bepaalde terreinen van
vrouwenonderdrukking en dan met name lijfpolitieke aspekten, in de analyse te betrekken.
Dit om te voorkomen dat de onderdrukking van vrouwen niet weer ondergeschikt wordt
gemaakt aan de zgn. hoofdtegenstelling in de maatschappij. Want ondanks alle recente
herformuleringen van het marxisme is het ekonomische-als-determinerend-in-laatste-
instantie natuurlijk nog steeds de basispremisse, zo niet hét wezenlijke kenmerk. De meest
 |
 |
 |