1
ANNEKE VAN BAALEN EN MARIJKE EKELSCHOT
Kinderbevrijding
Voor veel vrouwen is de ervaring van zwangerschap en bevalling er één van misselijkheid en
op sterven na dood gaan. Anderen draaien er hun hand niet voor om en weer anderen zitten
daar zo’n beetje tussen in. Ook zonder professor in het moederschap te zijn kan je daaruit
afleiden dat ‘de’ ervaringen rond zwangerschap en bevalling niet generaliseerbaar zijn.
Hoe anders denkt de nieuwe hoogleraar vrouwenstudies Selma Sevenhuysen daarover. Zij
ziet niet alleen kinderen gebaard worden, maar ook een moraal: ‘Kan de ervaring van
zwangerschap en baren leiden tot specifieke of zelfs generaliseerbare morele ervaringen en
morele waarden?’, vraagt zij in haar oratie. Zij hoopt van wel, maar weet het nog niet zeker.
Dit soort vragen probeert - alweer - het feminisme een zoogdierenmoraal te bezorgen; de
moraal van het barende schaap, de koe, het stekelvarken en niet te vergeten het
hangbuikzwijn en de woelmuis. En dat dan nog in het kader van de vrouwenbevrijding. Maar
goed, daar zouden we het niet meer over hebben. De kinderbevrijding dan maar, als
tegenhanger van vaderschap en moederschap en van professoren daarin.
Te weinig lezen we over kinderbevrijding. We lezen wel over crèches en als één gek in de
Volkskrant schrijft dat kinderen toch wel tot hun zestiende een thuiszittende moeder moeten
hebben, stroomt de brievenpagina vol. Maar dat gaat om de moeders. Aan de principieel
ambivalente situatie van kinderen verandert er niets. Kinderen zijn en blijven wezens met net
zoveel burgerlijke rechten en vrijheden als hun eigenaren hen toestaan.
Vaderschap
Het vaderschap heeft historisch iets overzichtelijks: het is het enige dat we nog van het
patriarchaat over hebben. De oude patriarch was eigenaar van vrouwen en kinderen, slaven
en vee - samen familia (vermogen) genoemd - met volledige zeggenschap over hun doen en
laten en volledige rechten op de opbrengst van hun arbeid. Die oude patriarch is uiteindelijk
na eeuwen in het socialisme terecht gekomen in de gedaante van ‘de proletariër’: de
onttroonde patriarch, die alleen nog maar één vrouw en wat kinderen heeft en dus gered
moet worden. Engels is daar in Die Lage der arbeitenden Klasse in England heel duidelijk
over. Het kapitalisme ontmant de man: de fabrieken zitten vol met vrouwen en kinderen en
‘de arbeider’ stopt thuis de kousen van zijn vrouw (huilend van schaamte). Als ‘de arbeider’
nu maar zeggenschap zou krijgen over die fabrieken, over de produktie, dan zou aan deze
vernedering (‘vervreemding’) een eind kunnen worden gemaakt. Proletariërs aller landen,
verenigt u. En zo ontstond de International Working Men ‘s Association.
Natuurlijk, ook de heerschappij van de man over de vrouw vond men onjuist en het gezin
moest afgeschaft worden. Maar de logische conclusie uit de eigen analyse, dat een
beweging van werkende mensen een vrouwen- en kinderbeweging was, konden ze niet aan.
En zo konden in de kapitalistische wereld eindelijk alle mannen vader en echtgenoot worden,
iets dat in het oude patriarchaat alleen voor de rijken was weggelegd. In de georganiseerde
strijd met de kapitalisten zijn de oude vaderschapsrechten getransformeerd in
inkomensrechten, op grond waarvan vrouw en kinderen gehouden kunnen worden.
Moederschap
Zoals wij weten is die vrouwen- en kinderbeweging nooit opgericht (inderdaad, met het
socialisme gaat het ook niet zo goed). De vrouwenbeweging is ergens halverwege blijven
steken. Nooit is de eis gesteld voor een zodanig inkomen dat je er een man van zou kunnen
houden om voor de kinderen te zorgen (Andrée van Es kondigt gewoon aan dat ze ophoudt
met de politiek omdat het moederschap zo vermoeiend is, terwijl ze net salarisverhoging
voor kamerleden heeft afgewezen). Echte proletarische mannelijkheid gaat kennelijk te ver.
Het bezit van kinderen wordt echter wèl begeerd: de patriarchale zeggenschap over het
doen en laten van kinderen, nu in zachte vrouwenhanden. Marijke Boon zingt weliswaar over
1
Verschenen in Forum, 28 juni 1990. Opgenomen in Brusterschap, 2003 Amsterdam
 |
 |
 |