1
ANNEKE VAN BAALEN EN MARIJKE EKELSCHOT
Politieke partijen en racisme
Aktief racisme wordt over het algemeen in verband gebracht met ultra-rechts, met Ku Klux
Klan, fascisme, apartheid, nazisme: met openlijk geweld en terreur tegen openlijk tot inferieur
bestempelde bevolkingsgroepen. Alles wat daar niet rechtstreeks mee in verband te brengen
valt krijgt het voordeel van de twijfel of wordt afgedaan met ‘je moet niet op alle slakken zout
leggen’; ‘je moet dat in zijn historiese kontekst zien’ of ‘als dat racisties is, is bijna iedereen
racisties en dat kan niet’.
En toch bestaan ze echt, die andere vormen van racisme; ook voor de tweede wereldoorlog
vormden ze een begeleiding en ondersteuning van het racisme dat openlijk tot moord opriep.
Die andere vormen spreken minder nadrukkelijk over ‘ras’: hun zwaartepunt ligt op het begrip
‘kultuur’; zij spreken niet over inferieur en superieur maar over ‘anders zijn’.
De engelse filosoof Martin Barker heeft in The New Racism,Conservatives and theIdeology
of the Tribe dit soort racisme ‘nieuw racisme’ genoemd en het nadrukkelijk in verband
gebracht met konservatisme. Hij laat zien hoe het konsept van ‘een vreemde, bedreigende
kultuur’ door natuurwetenschappelijke pseudo-teorieën als etologie en sociobiologie wordt
ondersteund.
‘Onze kultuur’ is volgens de konservatieve redenering iets wat door ‘onze mensen’ beleefd
wordt als hun ‘territorium’ dat door ‘andere kulturen’ bedreigd kan worden. Teveel
‘bedreiging’ leidt natuurlijkerwijze vervolgens tot ‘agressie’. Als je die ‘agressie’ wilt
voorkomen moet je zorgen voor een afname van de ‘bedreiging’.
In Engeland was het deze redenatie die als rechtvaardiging werd aangevoerd voor racistiese
immigratiebeperkingen. Thatcher formuleerde het in 1978 als volgt:
‘Als we op deze wijze doorgaan, zouden er hier tegen het eind van de eeuw vier miljoen
mensen uit het Nieuwe Gemenebest of Pakistan zijn. Welnu, dat is een schrikbarend aantal,
en ik denk dat de mensen werkelijk erg bang zijn dat dit land overspoeld zal worden door
mensen met een andere kultuur. En zoals u weet heeft de Britse aard zoveel voor de
demokratie, voor de wet gedaan en zoveel groots verricht over de hele wereld, dat, als er
angst bestaat om overspoeld te worden, er mensen in opstand zullen komen en zich vijandig
zullen gedragen tegen de binnenkomers.’
Die angsten worden ook wel ‘xenophobie’ genoemd, en onder die naam verschijnen ze als
onvervreemdbaar onderdeel van de lichamelijke huishouding zoals die door etologen en
sociobiologen ontworpen is.
In de konservatieve redenering wordt racisme zo als natuurlijk, normaal, gewoon gedrag
getekend, dat - in de woorden van Thatcher - hoort bij gewone, normale, ja zelfs zeer
tolerante mensen, wier verdraagzaamheid al te zeer op de proef gesteld wordt. Een
elementaire voorwaarde waaraan voldaan moet zijn willen grote groepen mensen meegaan
in deze gedachtengang is dat er een ‘common sense’ bestaat over het helemaal anders en
vreemd zijn van immigranten. Hoe ‘vreemder’ ze afgeschilderd worden, hoe sterker de
racisties, nationalistiese ‘eigen kultuur’ als onvervreemdbaar eigendom beleefd wordt.
‘Gewone mensen’ die bedreigd worden kunnen dan per definitie geen immigrantn zijn.
Gewone mensen zijn ‘ons soort mensen’ in pseudobiologiese, racistiese zin. Thatcher
plaatste zich in een lange konservatieve traditie, die alleen tijdens Heath even onderbroken
was. Toen was de konservatieve partij even zo fatsoenlijk dat ultra-rechts eruit ging en het
National Front oprichtte. Onder Thatcher zijn de meesten inmiddels weer teruggekomen.
Overigens benadrukt Barker dat het ‘nieuwe racisme’ van de konservatieven niet
voorbehouden is aan leden van die partij. Labour heeft vergelijkbare tradities. Zo pakte in
1968 Callaghan de immigranten uit Kenia hun britse paspoorten af en tijdens de
totstandkoming van Thatchers beleid zwegen ze of ze leverden marginale kritieken op de
nieuw-racistiese betoogtrant.
1
Verschenen in Vrouwenkrant 90, februari 1983 en opgenomen in Tegennatuurlijk, Amsterdam 1985, De Bonte Was
 |
 |
 |