2
spoedig zullen het er veel meer zijn; en ten tweede beroof je de protestbeweging van
een, mogelijk bekwame, werkkracht. De bekwame werkkracht heeft dat gevoel zelf
helemaal niet, die denkt juist dat ze bezig is de eisen van de beweging om te zetten in
maatschappelijke verandering. Maar ze doet dat gevangen, ‘ingekapseld’ binnen
werkwijzen, omgangsvormen en ‘randvoorwaarden’ (dingen die binnen de institutie
waar ze zit, ‘nu eenmaal niet anders kunnen’) die ervoor zorgen dat van haar eisen
maar een heel klein beetje gerealiseerd kan worden, of, nog erger, dat ze op een
raadselachtige manier eigenlijk het omgekeerde effekt hebben.
Het feminisme van de eerste golf is ingekapseld in de strijd voor het
vrouwenkiesrecht, en in allerlei sociale hervormingen die later de basis werden voor
allerlei instituties van de verzorgingsstaat, die nu vrouwen onderdrukken. De tweede
golf heeft al een hele serie inkapselingspogingen opgeroepen.
Bijvoorbeeld: toen de praatgroepen een tijdje bestonden kwamen er allerlei
psychiaters en psychologen in aktie, die zeiden dat praatgroepen eigenlijk een vorm
van terapie zijn en dat er daarom deskundige begeleiding bij moest om te voorkomen
dat er ongelukken zouden gebeuren - daar zijn we niet ingetrapt, maar ondertussen is
de radikale terapie gekomen, die de praatgroepen steeds meer beïnvloedt.
Een tweede voorbeeld: In 1976 was het Internationale Jaar van de Vrouw. De meeste
feministen deden er niet aan mee - maar de traditionele, niet-feministiese
vrouwenbewe-gingen kregen ineens een feministies sausje: er werden eenmalige
subsidies verleend aan iedereen die kon aantonen dat ze zich met vrouwenbevrijding
bezighield.
Een derde voorbeeld: er komt plotseling een geweldig aanbod van kursussen, voor
Nederlands en Engels en maatschappijleer, tot zelfs een hele Open School toe.
Ontevredenheid en verzet kunnen dan worden omgezet in het leren van woordjes,
voordat ze een duidelijke vorm gekregen hebben. Deze vorm van inkapseling is zelfs
een tweedelige fuik: je kunt er ook vrouwen mee vangen die zichzelf als feminist
beschouwen, vooral als ze net ontdekt hebben dat ze ‘egoïsties’ mogen zijn en dus
over de gevolgen van hun betaalde positie niet hoeven na te denken. Zo kapselt dan
uiteindelijk de ene groep vrouwen de andere in.
Intussen gaan allerlei vrouwen die al maatschappelijke posities hadden waar ze zich
konden laten horen, ook feministiese geluiden maken, maar natuurlijk alleen die
geluiden waar je je geen buil aan kunt vallen, waar de mannen niet écht boos van
worden. Dit zijn de randgeluiden van het feminisme; die dingen die de grondslagen
van de mannenmaatschappij slechts zijdelings aantasten.
Nu wil ik niet zeggen dat die randgeluiden niet nuttig zijn. Omverwerpen van
mannenovertuigingen en mannenmacht zal een eindeloos proces zijn, en natuurlijk is
het handig om eerst de loszittende stenen uit hun bouwwerk te trekken, in de hoop dat
de rest dan ook gaat wankelen. Maar je moet er niet te sterk op rekenen. Mannen
hebben ongeveer 6000 jaar de tijd gehad om hun macht over ons te vestigen en zij
hebben in die tijd waanzinnig veel geleerd, niet alleen door ons te onderdrukken -
vaak deden we niets terug - maar vooral door onderlinge onderdrukking. Het
patriarchaal-kapitalistiese systeem is waarschijnlijk het soepelste, buigzaamste
onderdrukkingsysteem dat ooit gevormd is. Het werkt om zo te zeggen vanzelf,
zonder dat iemand het geheel hoeft te overzien (hoewel ik toch nooit helemaal zeker
ben dat er niet een groep mannen is die het geheel wél overziet en systematies bewust
op die punten ingrijpt waar het mis dreigt te gaan: even een jaar voor de vrouw
instellen als de wijfjes te opstandig worden).
Ik weet niet zeker of bolwerken die wij triomfantelijk veroveren, niet allang door de
vijand verlaten waren. Ik weet in elk geval zeker dat de punten waar het werkelijk om
 |
 |
 |