2
voor positieve aktie aangekondigd), omdat ‘de mogelijkheid van de overheid om van boven
af daadwerkelijk veranderingen aan te brengen’ beperkt wordt geacht. Mevrouw M.M.
Sanderse, die voor de Emancipatieraad het beleid in de Verenigde Staten en Zweden heeft
onderzocht
4
konkludeert in Vrouwenbelangen uit haar onderzoek dat er zonder wet
waarschijnlijk niets van terecht komt: ‘Achterwege laten van overheidsbemoeienis betekent
echter dat positieve actie wordt overgelaten aan de krachten van de arbeidsmarkt, waarvan
zelden economisch zwakkeren, zoals vrouwen meestal zijn, zullen profiteren.’
Het ontbreken van een wettelijke verplichting betekent niet alleen dat we maar moeten
afwachten hoeveel positieve aktieplannen er zullen komen, maar ook dat bestaande plannen
nogal vaag en vrijblijvend zijn, manifestaties van goede bedoelingen, zonder sankties en
kontrolemogelijkheden, met een sterk symbolies karakter
Deze vrijblijvendheid betekent echter niet dat zo’n beleid helemaal geen gevolgen heeft;
verbaal gemanifesteerde goede bedoelingen hebben immers zowel positieve als negatieve
gevolgen.
Positief is dat het beginsel van voortrekken van gediskrimineerde groepen (achterstellen van
witten/mannen dus) officieel is aanvaard - mede onder druk van de EG, die vindt dat de
manier waarop in Nederland met name vrouwen worden behandeld, de internationale
konkurrentieverhoudingen verstoort. De positie van vrouwen en minderheden op de
arbeidsmarkt gaat zoals bekend door bezuinigingen, sanering, flexibilisering en verrechtsing
nog steeds achteruit en aan de positieve diskriminatie van mannen, in het bijzonder in
vrouwenberoepen, is nog steeds geen eind gemaakt. De grote vrouwenorganisaties die
vereend zijn in het Platform voor ekonomische zelfstandigheid, lijken op deze ontwikkeling te
reageren door de eis van drastiese arbeidstijdverkorting, waar inmiddels geen enkele
officiële instantie meer achter staat, ook maar te laten vallen. Misschien geeft de officiële
erkenning van de mogelijkheid van positieve diskriminatie van vrouwen (in de derde EG-
richtlijn allang nadrukkelijk geformuleerd) de inspiratie tot een nieuw gemeenschappelijk
aktiepunt: positieve diskriminatie van vrouwen niet vrijblijvend en incidenteel, maar algemeen
en verplicht.
Nadelen
Het vrijblijvend propageren van positieve aktie heeft verder namelijk alleen maar nadelen
(ook wettelijk verplichte positieve aktie heeft al een flink aantal nadelen, maar daarover
straks). De belangrijkste zijn volgens mij:
1. Vrijwillig voortrekbeleid leidt er toe dat er alleen wordt voorgetrokken als en voorzover de
betreffende instantie daar enig belang bij heeft. Dat belang kan liggen in het opheffen van
een tekort aan bepaald personeel, zoals dat voor het lager management waar vrouwen
gemoderniseerde sekretaressefunkties moeten gaan uitoefenen, of in het bestrijden van
opstandigheid en verzet door het scheppen van inkapselings- , en disciplineringsfunkties
(‘werken met vrouwen’, ‘werken met minderheden’)
5
.Het gevolg hiervan is dat voornamelijk
de middenklassen van het voortrekbeleid profiteren (goed opgeleide, ‘geïntegreerde’
vrouwen en minderheidsmannen) en dat tokenisme en etalagefunkties de werkelijke
toestand van de meerderheid van de racisties en seksisties gediskrimineerden gaan
verbergen.
Ook wettelijke verplichtingen en overheidstoezicht kunnen de gevolgen van dit eigenbelang
natuurlijk niet helemaal opheffen, maar een algemeen voortrekbeleid voor alle funkties op
alle nivo’s
6
- dus ook in de private sektor - kan ze wel beperken.
2. Ook bij instellingen waar wèl positieve-aktieplannen gemaakt zijn, dreigen deze nu
symbolies te blijven. Niet alleen bij gebrek aan sankties en kontrole, maar ook omdat het
afschaffen van het bolwerk van indirekte diskriminatie - de bescherming van verworven
4
M.M. Sanderse, Studie Vrouw en Arbeidsvoorziening, een overzicht van de quoteringsregelingen die in de VS en Zweden
worden gehanteerd met betrekking tot arbeidsvoorzieningsaktiviteiten. Emancipatieraad, juli 1984
5
Zie bijvoorbeeld Feminist 1 en 2, De Bonte Was 1977 en B.Bryan, S.Dadzie, S.Scafe, The Heart of the Race, Black Women’s
Lives in Britain, Virago 1985, p.139 over de ‘gesubsisieerde revolutie’.
6
F.Bovenkerk, Een eerlijke kans.Over de toepasbaarheid vn buitenlandse ervaringen met positieve aktie voor etnische
minderheden op de arbeidsmarkt in Nederland, Ministerie van Binnelandse Zaken/Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Den
Haag, 1986, p. 109
 |
 |
 |