1
Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot
De Verwarring
*
De socialistiese beweging heeft vanaf het begin het kapitalisme gepersonifieerd in de vorm
van een dikke mijnheer met gouden ketting en sigaar. Dat was hem: DE KAPITALIST. Zo zag
hij eruit. Met de groei van het kapitalisme en het oplossen van de laatste feodaal-achtige
verhoudingen in het bedrijfsleven, verdwijnt het persoonlijke plaatje. Dat het kapitalisme een
onpersoonlijk geldnetwerk is wordt steeds duidelijker .
De feministiese beweging heeft noch in de eerste noch in de tweede golf het patriarchaat
een plaatje gegeven; tijdschriften en boeken staan niet vol met telkens terugkerende afbeel-
dingen van DE PATRIARCH, die bij lezeressen een kollektieve woede opwekt.
De afwezigheid van personifikaties zou kunnen betekenen dat feministen in iedere willekeu-
rige man het patriarchaat belichaamd zien en dat dus iedere foto/ieder plaatje waarop een
man is afgebeeld fungeert als afbeelding van het patriarchaat. Maar die afwezigheid kan ook
verklaard worden als je ervan uitgaat dat feministen het patriarchaat helemaal niet opvatten
als iets onpersoonlijks; dan hoeft er immers geen personifikatie gehanteerd te worden. Wij
denken inderdaad dat het laatste waar is; het patriarchaat drukt zich voor de meeste
vrouwen uit in onaangename eigenschappen van individuele mannen, die zij kennen; het is
niet onpersoonlijk maar persoonlijk.
Dat leidt tot allerlei verwarringen die de aktiviteiten van een brede vrouwenbeweging
tegenhouden of verlammen. Hoe prettig zou het immers zijn als iedereen overtuigd was van
de onpersoonlijkheid van het mannelijk overheersingssysteem; dan zouden in ieder geval
alle diskussies over of mannen nu wel of niet onderdrukkers zijn, die eindeloos gelardeerd
worden met 'aardige mannen die alle boodschappen doen en dol zijn op kinderverzorging en
dus geen onderdrukkers kunnen zijn', voorgoed achterwege gelaten kunnen worden.
Als een soort diaprojektor schuiven vrouwen nog steeds plaatjes van onaardige, slechte,
kwaadaardige mannen die zij kennen of over wie zij horen, en plaatjes van die aardige
uitzondering tussen elkaar door, waarmee de verwarring in stand blijft.
'Je moet het allemaal niet zo persoonlijk opvatten' zou de slagzin van de vrouwenbeweging
moeten worden. Een slagzin die het tegenovergestelde lijkt te zijn van de zeventiger jaren
leuzen: 'het persoonlijke is politiek' en 'je moet je eigen ervaringen als uitgangspunt nemen'.
Lijkt te zijn, want de politieke achtergrond van de zeventiger-jaren-leuzen was de opdracht
van de radikale vrouwenbeweging in Amerika (de groep rond Firestone en Atkinson) dat het
persoonlijke, de ervaring, uitsluitend geïnventariseerd zou worden om de onpersoonlijke
algemene, voor alle vrouwen opgaande gemeenschappelijkheden te kunnen opsporen, en in
één beweging klassevoorrechten van middenklassevrouwen naar de achtergrond te
schuiven. In Geschiedenis van de vrouwentoekomst hebben we beschreven hoe de
vrouwenbeweging grotendeels in het persoonlijke is blijven steken, en daarmee ook zich
nooit uitgebreid heeft buiten de 'bevoorrechte' middenklassevrouwen, en ook nooit aktief
ingegrepen heeft in de manschappelijke ordening.
Je zou kunnen zeggen dat in dat hele proces de vrouwenbeweging uiterst vrouwelijk is
gebleven. Standpunten, organisatie, argumenten, teorieën, ingrijpen, overdonderen, geweld,
'onverantwoordelijk' gedrag, worden door grote groepen vrouwen als hard, mannelijk, als
'datgene waar we nu juist zo tegen zijn' benoemd. Daarmee lijkt het alsof de vrouwen-
beweging haar eigen vrouwelijke graf aan het graven is. Liever zamelen honderden vrouwen
geld in voor een standbeeld voor de 'Door de ME op 28 april 1981 geslagen vrouw' dan dat
ze akties organiseren waarmee ze maar een schijn van risiko lopen met een ME-er
gekonfronteerd te worden. Liever zeuren ze jaren en jaren over hoe prettig het zou zijn als er
nu eens 'een echte linkse vrouwenorganisatie' zou zijn, dan dat ze zelf iets organiseren.
Liever zeuren ze een jaar na over 'hoe onaardig de aktie van de radikaal-feministen om de
rooie vrouwen uit de pvda te krijgen was' en 'hoe autoritair de hele organisatie van de staking
*
Verschenen in Feminist 3, 1982, De Bonte Was
 |
 |
 |