3
Sociale vaardigheden of het groepsproces
Om vrouwen die van jongs af aan afgericht worden op aardig gedrag, op belangstelling voor
anderen, op begrip en inlevingsvermogen, te trainen in sociale vaardigheden als ze op een
MBO- of HBO-opleiding komen is volstrekt idioot - de meeste vrouwen zijn immers een soort
vleesgeworden sociale vaardigheid.
Om mannen die van jongs af aan afgericht worden op onderlinge konkurrentie, op weg naar
een bepaalde positie in het manschappelijk netwerk, een aangepaste training te geven als zij
'met mensen' moeten gaan werken is vrij logies; de meeste kunnen dat niet zo goed en de
moderne manschappelijke instellingen vereisen moderne beheersingstechnieken om 'de
mensen' op hun plaats te houden. De ouderwetse autoritaire benadering wordt noch in het
onderwijs, noch in maatschappelijk werk, noch in de gezondheidszorg gepikt; waar nog bij
komt dat de moderne, 'menselijke', 'belangstellende', aanpak zo veel beter werkt - en dan
vooral ten opzichte van vrouwen, want die vatten die aanpak persoonlijk op; dwz die zijn
geneigd om, als een docent, een ambtenaar, een personeelsfunktionaris, een manager, een
hoofdverpleger, haar diep in de ogen kijkt en vraagt 'hoe gaat het er vandaag mee?' dat op
te vatten als een vraag die helemaal alleen voor haar bedoeld is.
De training in de moderne beheersingstechnieken, in het 'leren omgaan met mensen' speelt
zich op de meeste opleidingen af via het groepsproces. Dat wil zeggen dat een klas/groep
studenten een aantal uren per week bij elkaar gedreven wordt om op elkaar te oefenen. Niet
dat het zo heet, of zo aangekondigd wordt. Die bijeenkomsten heten
'funktioneringstrainingen' of 'evaluatie-bijeenkomsten' of 'sociale vaardigheden' (ook wel
sova) of 'leren te leren' of 'ontmoetingsgroep'.
Om de noodzaak van dit soort bijeenkomsten in de hoofden van studenten te krijgen wordt in
grote lijnen het volgende verhaal verteld als 17 of 18 jarigen hun nieuwe opleiding
binnenstappen: 'Het leerproces waar je hier mee te maken krijgt is heel anders dan dat wat
je tot nu toe gewend geweest bent. Hier wordt uitgegaan van zelfstandigheid, eigen
verantwoordelijkheid. Je hebt zelf voor de opleiding gekozen dus je bent zelf
verantwoordelijk voor wat je hier leert. Je moet de docenten dan ook niet beschouwen als
mensen die jou wel eens iets bij zullen brengen, maar als mensen die jou willen begeleiden
in het proces waarin je zelf je leerproces uitstippelt, als mensen wier hulp je kunt inroepen
als je dat zelf wilt. De mensen met wie je in de groep zit zijn degenen met wie je het samen
zult moeten klaren. Samenwerking heb je in je vroegere onderwijs niet geleerd, dat gaat dus
niet vanzelf - integendeel, je hebt allerlei normen, waarden aangeleerd die dat proces van
samenwerking kunnen verhinderen. Je hebt geleerd je te verschuilen, je af te sluiten van
anderen. Je zult hier dan ook veel moeten afleren, om ruimte te kunnen maken voor het
aanleren van nieuw gedrag, van een nieuwe open attitude. Dat is een moeizaam proces
waar veel moed voor nodig is, het oude ken je, het nieuwe lijkt zo onveilig. Durf je die oude
normen en waarden wel los te laten, durf je wel echt open te staan voor wat anderen
bezighoudt, durf je je echt wel te verdiepen in die ander... '
Een dergelijk verhaal heeft als effekt dat er meteen een enorme spanning in de groep
ontstaat, een spanning die alleen doorbroken zou kunnen worden als iemand in lachen uit
zou barsten en zou roepen dat ze hier wel voor iets anders gekomen is dan om zich in het
persoonlijk leven van haar medestudenten te verdiepen; dat ze zelf wel uitmaakt of ze van
iemand iets persoonlijks wil weten en wat dan en dat ze hier gekomen is om iets te leren en
niet om een soort groepshuwelijk te sluiten. Maar ja, dat soort tegenwerping is niet
gemakkelijk als duidelijk gemaakt is dat je eigenlijk hopeloos ouderwets bent als je niet
meedoet en dat je waarschijnlijk nooit een goed
docent/ziekenverzorgster/verpleegster/maatschappelijk werkster wordt als je het verdomt.
De institutionele dreiging van de selektie - 'je hebt niet de goede attitude'
- is levensgroot
aanwezig. Waar nog bij komt dat de meeste meisjes van een dergelijk verhaal angstig
worden, maar dat de meeste jongens het wel interessant vinden, die belofte van spanning en
sensatie.
En zo start dan ook meestal het groepsproces met het graven naar 'normen en waarden':
 |
 |
 |