Navigation bar
  Print document Start Previous page
 3 of 4 
Next page End 1 2 3 4  

3
van goed opgeleide vrouwen, die doordat ze noch begrijpen hoe bevoorrecht ze zijn, noch
hoe onderdrukt ze nog zijn, afgekocht kunnen worden ten koste van de rest.
De fem-soc heeft tot nu toe aan deze gevolgen van de klassenverschillen tussen vrouwen
geen aandacht besteed. Dat is niet socialistisch of zelfs maar sociaal-demokratisch – dat is
gewoon liberaal.
Uit het partikulier initiatief van het kleine groepje zal het algemeen vrouwenbelang wel door
een onzichtbare hand tevoorschijn getoverd worden. Iedereen die anders denkt wordt
bestempeld als een leninist, een zuiveraar of een moralist. Dat heeft natuurlijk ook weer te
maken met het reformisme in de feministische opvattingen van de fem-soc. Want de
schrijfsters denken kennelijk echt dat het ‘werken met vrouwen’ (alsof het ‘werken met klei’
is!) in trainingen, therapieën en Vos-kursussen, voor de ongeschoolde vrouwen die daaraan
deelnemen een eerste stap is op de weg naar hun bevrijding, omdat zij daarvan assertiever
en autonomer zouden worden en beter in staat tot het ‘maken’ van orgasmes.
Om te kunnnen beoordelen of dat inderdaad zo is, zullen we moeten bekijken hoe de
mannensamenleving, waarbinnen vrouwen deze kleine stappen zetten, zich ontwikkelt. En
daarvoor hebben we meer aan het revolutionair socialisme dan aan het radikaal-feminisme.
Het radikaal-feminisme ziet overal, in heden en verleden, macht van mannen en
machteloosheid van vrouwen. Maar het kan niet vertellen hoe de samenlevingen die op
onderdrukking en uitbuiting van vrouwen gebaseerd zijn, zich ontwikkelen en wat er met
vrouwen in de toekomst gaat gebeuren. En daarover heeft het revolutionair socialisme wel
iets te zeggen.
Opstoken
We zijn het met de fem-soc-schrijfsters eens dat de analyse van de huisvrouwenarbeid aan
het marxisme ontbreekt. Maar het marxisme heeft wel een analyse van de ontwikkeling van
de verhoudingen waarbinnen alle arbeid zich afspeelt, en die zou best ook voor de
huisvrouwenarbeid kunnen opgaan. Deze gedachtengang wordt door Engels in De
oorsprong van het gezin, van de particuliere eigendom en van de staat samengevat in de
parallel tussen het ontstaan van de vrije arbeider en de vrije vrouw: pas wanneer mannen en
vrouwen volkomen gelijke rechten hebben zal het eigenaardige karakter van de heerschappij
van de man over de vrouw in het moderne gezin volkomen duidelijk aan de dag treden.
Niet alle veranderingen in de rechtspositie, het gedrag en de gevoelens van vrouwen hoeven
in deze opvatting verbeteringen te zijn; ze kunnen net zo goed op modernisering neerkomen,
op aanpassing aan nieuwe eisen van kapitalistische mannen; kortom, op ‘nieuwe
vrouwelijkheid’.
De burgerlijke vrouwenbeweging, zowel die van de eerste als van de tweede golf, heeft zich
volgens ons inderdaad laten gebruiken om die modernisering tot stand te brengen. De eerste
golf liep uit in de opbouw van de verzorgingsstaat, die tot belangrijke taak de ‘opvoeding’ van
arbeidersvrouwen had (zie o.a. Elizabeth Wilson). De tweede golf is behalve met de
verzorgingsstaat in vergaande mate verbonden met de bewustzijnsindustrie (therapieën,
trainingen en boeken hierover).
Over dit alles schreven wij met de Bonte Was in Feminist: over geld en inkapseling, over de
‘gesubsidieerde revolutie’, die niets anders is dan een seksuele en emotioneel-erotiese
revolutie ten koste van vrouwen. Dat is al twee jaar geleden, en we willen onderhand ook wel
eens wat anders dan kritiek leveren op wat er in de vrouwenbeweging gebeurt.
Wij willen gewoon aan de gang met het kombineren van radikaal-feminisme en revolutionair
socialisme tot revolutionair feminisme.Voor het eerste heeft Lucy Stone in 1855 al de
strijdwijze aangegeven: ‘Ik zal mijn leven eraan wijden om de teleurstelling in het hart van
elke vrouw net zolang dieper te maken, tot zij er niet meer voor buigt.’ Dat komt in de praktijk
neer op het opstoken van zoveel mogelijk vrouwen tegen de mannelijke onderdrukking. En
het tweede betekent dat we tot onszelf en tot andere vrouwen moeten laten doordringen dat
een verstandige en aardige organisatie van de samenleving mogelijk is.
Dat betekent dat we vrouwen willen aanspreken op hun ontevredenheid; en dan niet op een
geïsoleerd onderdeel daarvan, maar op de historische ontevredenheid als onderdrukte
Previous page Top Next page