FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
30
marktonderzoekers; of die berekeningen juist zijn, merken ze later pas. Misschien waren hun
beslissingen net zo goed geweest als ze een kwartje opgegooid hadden, geen mens kan het zeggen.
De wetten van het kapitaal worden via burokratiese processen in manschappelijke werkelijkheid
omgezet: dus via onpersoonlijke hiërarchiese, op kennis van regels gebaseerde mannelijke
konkurrentieverhoudingen. Burokratieën en staat zijn geen ‘afspiegelingen’ van de
klasseverhouding tussen kapitalisten en arbeiders - de banden tussen mannen maken de
kapitaalsstromen mogelijk, ze zijn er de menselijke vorm van. Volgens Marx is de burokratie de
‘Netzhaut’ die het maatschappelijke leven ‘umschlingt’, het kapitaal het ‘wezen’, de burokratie de
‘oppervlakte’; wezen en oppervlakte dialekties verbonden - maar volgens ons is dat onnodig
mysterieus. De verhoudingen tussen mannen zijn niet zo geheimzinnig. Wat geheim is, is de
uitbuiting van vrouwen die aan dit alles ten grondslag ligt. Kapitaal en burokratie zijn twee kanten
van het systeem waarmee de vrouwenarbeid georganiseerd en de opbrengst ervan verdeeld wordt.
De kapitaalrekening is niets anders dan een burokraties systeem om vast te stellen wie wint en wie
verliest, wie mee mag konkurreren en wie failliet is en een nieuwe b.v. moet oprichten.
Arbeidsdeling en koördinatie (dus burokratiese beheersing) van vrouwenarbeid bepalen de groei
van de industriële produktie, overheidsburokratieën (en d.m.v. diploma-eisen, subsidievoorwaarden
en andere voorschriften ingekapselde partikuliere burokratieën) organiseren de onbetaalde
vrouwenarbeid (huisvrouwenwerk en vrijwilligerswerk).
Waarom mannen werken
Maar mannen werken toch ook, tegenwoordig? Als vrouwen tweederde van al het werk doen, doen
mannen toch nog één-derde? Om dat helder te zien, moeten we terug naar ons betoog over arbeid en
organisatie van arbeid. Het is algemeen bekend dat een groot deel van de mannelijke arbeiders niet
met de handen, maar met het hoofd werkt: in burokratieën. In de meeste Westerse samenlevingen
werkt maar 10 à 20 % van de werkende bevolking bij de industrie. De meeste mannen ‘werken’ aan
de ontwikkeling van beheersing door techniek en wetenschap, zowel van het ekonomiese als van
het persoonlijk leven. Die ‘anderen’ zijn in meerderheid vrouwen: want vrijwel alle vrouwenwerk is
‘uitvoerend’ werk, werk dat je zelf moet doen, waar je niemand onder je kommando hebt. Daar ligt
de moderne klassescheiding, zoals ook mannelijke schrijvers als Dahrendorf en E.O. Wright gezegd
hebben. Wie in de burokratieën zitten, iets te bevelen hebben, mensen onder zich hebben, die zijn
een verlengstuk van de heersende klasse. Slechts wie niemand onder zich heeft is een arbeider. Een
arbeidster dus, meestal: iemand die nooit zal opklimmen in de konkurrentienetwerken. En toch zijn
er ook mannen die uitvoerend werk doen, nooit promotie zullen maken; zelfs blanke mannen, al
worden het er steeds minder.
In dat opzicht hebben Marx en Engels gelijk en is het kapitalisme inderdaad een revolutionair
systeem. Het is de eerste produktiewijze waarin mannen vernederd worden tot werken. Daarom zijn
 |
 |
 |
 |