FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
29
konkurrentie vernietigd te worden. Af en toe loopt alles zelfs geheel uit de hand en ontstaat er een
krisis - waar niemand iets tegen kan doen – en steeds rijst het kapitaal als een foenix uit de as van
de krisis omhoog, verjongd, versterkt, uitgebreid, gedifferentieerd en gerationaliseerd, zonder dat
één van die gewichtige heren dat persoonlijk georganiseerd heeft. (Als je de kranten volgt over het
industriële management, bv. bij de Ogem, weet je dat ze dat ook niet kunnen: ze komen niet verder
dan vrij eenvoudige vormen van misdadigheid.)
Wat Marx en Engels geanalyseerd hebben is, hoe dat kapitaal als (onpersoonlijke) maatschappelijke
verhouding waarin arbeidskracht wordt opgezogen en in nieuw kapitaal wordt omgezet, zich binnen
oudere maatschappelijke klasseverhoudingen heeft ontwikkeld en hoe het die oude verhoudingen
steeds meer oplost. In één beweging raken daarbij de arbeidenden steeds meer ‘vervreemd’, omdat
hun produkten - in de vorm van kapitaal- ‘zich als een vreemde macht tegenover hen stellen’, om
hen nog verder uit te wringen; en tegelijk worden daarbij de voorwaarden geschapen voor een
socialistiese maatschappij, waarin de arbeidenden zich die vreemde macht toeëigenen.
De krisis van links
De krisis in de linkse beweging bestaat nu hierin, dat niemand dat meer gelooft. Wij zien in de
arbeiders- en boerenstaat een burokraties overheersingsapparaat dat op arbeiders en boeren (wij
zouden zeggen:voornamelijk op arbeidsters en boerinnen) parasiteert: een nieuwe heersende klasse.
De linkse beweging heeft niets meer terug van Weber; slechts de ‘gestaalde kaders’ van de CPN
houden nog vol dat het ‘bestaande socialisme’ de mensheid een stap verder gebracht heeft.
Alleen de gestaalde kaders? Zijn een heleboel vrouwen niet ook in de grootste verwarring? Wij
haten militaire diktaturen. Wij vinden het vreselijk dat de Oost-Europese vrouwen zolang in de rij
moeten staan en dat hun mannen drinken en hen slaan en nooit afwassen en dat hun
abortusklinieken zo slecht zijn, maar wij hoeven maar één Oost-Europese film te zien en we zijn
weer jaloers op die overwerkte vrouwen met hun zelfbewustzijn, hun kracht, hun zelfstandigheid.
Natuurlijk zijn ze, in elk geval in die films, veel te aardig tegen die mannen - maar intussen gaan ze
onverstoorbaar door met hun eigen werk, en ze hebben duidelijk geen enkele neiging om zich
daarvoor te verontschuldigen. Net zo met Polen. Onafhankelijke vakbonden - prachtig. Maar dat de
katholieke kerk voor vrouwen slechter is dan het kommunisme, staat als een paal boven water.
(Alleen de Islam is nog slechter. Afghanistan: de belangrijkste reden voor de Afghaanse mannen
om in opstand te komen tegen de kommunistiese zetbazen was, dat die ook vrouwen onderwijs en
andere maatschappelijke rechten wilden geven).
Het kapitalisme als manschappij
Het kapitalisme is een neutraal, onzichtbaar, onpersoonlijk en dus ook geslachtloos proces; het
interesseert zich niet of het mannelijke of vrouwelijke arbeidskracht in kapitaal omzet; en toch weet
het vrouwen tot onzekere, afhankelijke en negatieve wezens te reduceren. En Marx en Engels
kunnen ons niet vertellen hoe. Dus we gaan inbreken in hun teorie; we gaan er een
overheersingsteorie aan toevoegen, we gaan de mannen zichtbaar maken. Dat kan niet op ‘de
markt’: want daar zien zij elkaar ook niet. Wij moeten inderdaad de vraag stellen die Weber stelde:
hoe weet iedereen wat hij moet doen, als de wetten van het kapitaal zich ‘achter de ruggen van de
mensen om’ voltrekken? Als een ondernemer zich niet aan de wetten van het kapitaal houdt, merkt
hij dat pas als de banken zijn krediet opzeggen (dus: niet meer in hem geloven) en zijn faillissement
aanvragen.
De kapitaalstromen bewegen zich onder de oppervlakte van het maatschappelijk leven: de
kapitalisten doen proefboringen; zij laten berekeningen uitvoeren door boekhouders, accountants,
 |
 |
 |
 |