1
ANNEKE VAN BAALEN
ASIEL IN WONDERLAND:
DE PATRIARCHALISERING VAN
VLUCHTELINGEN
Sinds ik betrokken ben geraakt bij Vrouwen Tegen Uitzetting, een samenwerkingsverband
van vluchtelingen- en vrouwenorganisaties, heb ik gemerkt dat er een nieuwe tweedeling van
de legale ingezetenen is gegroeid:die tussen degenen die iets voor asielzoekersters doen en
degenen die dat niet doen. Aan de ene kant bevindt zich een groot deel van alle
vluchtelingen die het ingezetenschap net veroverd hebben samen met een groeiend deel
van degenen die de Nederlandse nationaliteit altijd bezeten hebben, aan de andere kant de
steeds defensiever wordende gezeten burgerij. Degenen die iets voor vluchtelingen doen
komen in de wereld van de vluchtelingen terecht. Dat betekent dat ze met hen uit de
openbaarheid verdwijnen. Wanneer vluchtelingen hele erge dingen te melden hebben
mogen ze even in de media, mits ze zich dan weer heel lang stil houden. Zonder
maatschappelijk draagvlak worden reële klachten immers al snel als oud nieuws - gezeur -
opgevat. Eén hongerstaking werkt, tien hongerstakingen roepen ergernis op. En de burgers
die niets voor vluchtelingen doen voelen zich superieur - of schuldig. Het effect is hetzelfde.
Afsluiting en ontkenning creëren tussen de burgerij en de rest van de binnenlandse
wereldbevolking een glaswand, die net zulke merkwaardige effecten teweegbrengt als de
spiegel waar Alice per ongeluk doorheen stapte. Ik zal betogen dat deze afsluiting en
ontkenning in direct verband staan met de ontkenning van al die verhoudingen van
ongelijkheid tussen mannen en vrouwen die in Nederland nog steeds bestaan. Deze
ontkenning wordt gecombineerd met de ontkenning van de mogelijkheid dat er in niet-
westerse landen verhoudingen van gelijkheid tussen vrouwen en mannen bestaan. Het
gevolg van deze twee ontkenningen is een ruimtelijke splitsing van heden en verleden:
Nederland representeert het heden van de rationele gelijkheid tussen mensen, de landen
waar de vluchtelingen vandaan komen het irrationele verleden waarin vrouwen slavinnen
waren en mannen patriarchen of rovers. Dit proces belemmert de erkenning van vrouwelijke
vluchtelingen als zelfstandige subjecten en drijft mannelijke vluchtelingen tot bewijzen van
irrationele mannelijkheid.
VROUWELIJKE VLUCHTELINGEN
Degenen die in een democratisch land asiel vragen omdat hun eigen regime hen vervolgt of
weigert tegen vervolging te beschermen, komen niet in de openbare sfeer terecht, maar in
afgelegen asielcentra. Van daaruit hebben zij af en toe een onduidelijk contact met een
vertegenwoordiger van de Nederlandse overheid of de Nederlandse hulpverlening.
Asielzoekersters zijn nog geen officiële burgers m/v; ze moeten eerst via de daartoe
vastgestelde procedures bewijzen dat ze aan de toelatingseisen voldoen. Wie ze zijn, waar
hun asielcentra zijn, met hoeveel ze zijn, waar ze vandaan komen en waarom, hoe zo’n
asielprocedure in zijn werk gaat - de meeste Nederlanders hebben geen idee. In plaats
daarvan leeft het gevoel dat er teveel vluchtelingen zijn; dat ze het vast op onze welvaart
voorzien hebben en dat ze uit totaal andere culturen komen dan de onze en dat het bijna
allemaal mannen zijn, die soms hun vrouwen en kinderen bij zich hebben. Vrouwen komen
als zelfstandige aspirantburgers in dit verhaal niet voor.
1
Verschenen in Ts voor Vrouwenstudies, dec 1997. Met dank aan Winde Evenhuis voor haar heldere inleiding in de juridische
aspecten van ‘De ZIJkant van het asielbeleid’ (Evenhuis, 1996) in het algemeen en voor haar opmerkingen bij dit artikel in het
bijzonder; verder aan Marijke Ekelschot en aan Margriet Kraamwinkel voor hun redactionele activiteiten.
 |
 |
 |