De Bonte Was, FEMINIST 2, Amsterdam 1977 
 
 
34
de relatie zelf alleen te staan. Wie heeft er nu het gevoel samen met haar vriend een 
bolwerk tegen de buitenwereld te vormen, een bolwerk met stevige muren waarbinnen 
het veilig, warm en behaaglijk is? 
Bovendien blijkt dat een relatie zo opeisend is dat je naast werk of studie geen tijd 
meer overhoudt. Geen vriendinnen meer, alleen nog gemeenschappelijke kennissen 
met wie je kontakt hebt dat aan allerlei normen gebonden is, met als hoofdnorm 
oppervlakkigheid. Vóór je het weet heb je net zo'n soort saaie kennissenkring als je 
ouders hadden, alleen in een moderner jasje. En je hebt nauwelijks nog tijd om te 
lezen, en bovendien neemt je konsentratievermogen om te lezen af, èn je 
belangstelling voor wat er in een boek zou kunnen staan. Je wordt langzamerhand 
teruggedrongen in het 'konkrete dagelijkse bestaan' dat door tientallen eeuwen heen 
het domein van de vrouw is geweest. 
De veiligheid die in het begin, even, de relatie zo heerlijk en veelbelovend maakte, is 
allang verdwenen. Je overweegt in terapie te gaan. Je doet het eventueel. Of je ver-
breekt de relatie. En de volgende begint en...heeft globaal hetzelfde verloop. Op een 
gegeven moment begin je daarom geen nieuwe relaties meer. Je telt je zegeningen, 
denkt rationeel 'het kon slechter'. Dat is waarschijnlijk het moment dat je gaat werken 
aan je relatie. Je wilt hèm houden en je wilt hèt goed houden en tegelijk verbeteren en 
ruimer maken. 
Je kunt dat op verschillende manieren doen. Bv. opkomen voor jezelf. Ik vraag me 
altijd af of dat binnen een relatie werkt. Ik geloof er eigenlijk niks van en ik heb ook 
nog- nooit gehoord dat het lukte. (Wel zie ik binnen de vrouwenbeweging veel vrouwen 
opkomen voor zichzelf. Daar is natuurlijk geen kunst aan, opkomen voor jezelf 
tegenover andere vrouwen die in het algemeen net zo zwak staan als jezelf. En wee de 
weinige vrouwen waar de vrouwelijke zwakte en besluiteloosheid niet aan alle kanten 
afdruipt. Soms in het gezicht maar vaker achter hun rug worden ze uitgemaakt voor 
mannelijk, niet open, zich niet kwetsbaar opstellend, hautain, arrogant en eigenwijs). 
Opkomen voor jezelf tegen mannen verlies je, zowel op je werk, als op straat (probeer 
het eens voor de gein als je lastig wordt gevallen), èn in je relatie. De oplossing voor 
relatieproblemen is dan ook altijd: elkaar meer vrijlaten. Beiden mogen nu de relatie 
geregeld ontvluchten. De man vertaalt dat altijd in seks met andere vrouwen. 
Daarnaast doet hij één avond aan sport en misschien heeft hij af en toe eens een 
vergadering, maar het door mannen geleide activisme ligt aardig op zijn kont 
vergeleken bij een tijdje terug. Dat is alles. Verder blijft hij op je lip zitten. 
Eén van de belangrijkste redenen hiervan is dat mannen zelf geen gezelligheid kunnen 
maken. Daarvoor hebben ze één of meer vrouwen nodig. Ze kunnen ook veel 
moeilijker dan vrouwen kontakten leggen. Kommunikatie is vrouwenwerk. Mannen 
kunnen niet praten, alleen diskussiëren. Ze kunnen zich alleen 'doelgericht' uiten over 
een 'kwestie'. Daarom hebben ze een vrouw nodig die gezelligheidskontakten legt 
waarin zij zo'n beetje meezwemmen. De reden waarom mannen niet gezellig zijn met 
mannen is dat ze te prestatiegericht zijn. Ze willen altijd gelijk hebben, vliegen vangen, 
aftroeven, het laatste woord hebben. Dat is niet ontspannend. De reden waarom 
mannen niet met vrouwen kunnen omgaan is dat ze die willen versieren, wat in feite op 
hetzelfde neerkomt. Er zit altijd een prestatiegericht element bij. En een eenmaal 
versierde vrouw mag niet slimmer of beter zijn en zelden het laatste woord hebben. Het 
gebeurt dus niet zelden dat de afspraak elkaar meer vrij te laten uitmondt in gezeur dat 
je al weer weggaat, dus in beperking van de vrijheid die je zojuist 'gekregen' hebt. Je 
mag niet weg als hij thuis blijft. Je mag eigenlijk ook niet met iemand anders naar bed, 
merk je tot je verrassing, terwijl hij het  eindelijk - wèl van jou mag! 
Elkaar meer vrijlaten betekent voor hem dat hij méér vrijheid mag dan jij en ook dat jij 
jouw gebruikmaking van jouw vrijheid moet aanpassen aan de zijne. 
Wat doe jij met jouw nieuwe vrijheid van elkaar meer vrijlaten? Je kunt mannen ver-
sieren of naar de kroeg gaanof naar de film of naar de volkshogeschool, of naar oude