9
v en die tussen wit en zwart, nog steeds geïnstitutionaliseerd is. Het tegenstrijdige
Nederlandse heden splitst zich bijna automatisch in ‘vroeger’ en ‘nu’. Natuurlijk, ‘vroeger’
was de getrouwde vrouw handelingsonbekwaam en waren de koloniale onderdanen officiële
tweederangsburgers - al blijft het eigenlijk onbegrijpelijk dat ‘vroeger’ nog maar zo kort
geleden is. Maar dat er nu ook nog samenhangende maatschappelijke processen zouden
bestaan die vrouwen en mensen van huidskleur de toegang tot posities van eer en geld
zouden ontzeggen? En dat zulke maatschappelijke processen ons aller leven beïnvloeden?
Zoals Elizabeth Wilson ooit schreef: hoe bevoorrechter een vrouw is, hoe moeilijker het voor
haar is zowel het bevoorrechte karakter van haar vrijheid te begrijpen als de grenzen ervan
(Wilson 1977, 169). Voor deze tegenstrijdigheid bestaan geen woorden en begrippen meer
nu de oude dialectische theorieën uit de mode zijn geraakt - en het gevoelsleven kan er niets
mee beginnen.
Het gelijkstellen van de norm van gelijkheid tussen vrouwen en mannen met het werkelijk
bestaan van die gelijkheid onttrekt een deel van de westerse werkelijkheid aan het gezicht of
levert daarvan een vervormd beeld op. Aan mannelijkheid zijn in de westerse democratieën
geen officiële voorrechten meer verbonden; daarmee is hij onzichtbaar geworden (Van
Baalen 1994). Dat is een van de vele redenen voor het onaangename verschijnsel dat er op
het moment zo weinig vrouwen zijn die zich verzetten tegen het idee dat Nederland het met
zijn emancipatie ‘so herrlich weit gebracht’ heeft. Zo kan het beleid van ‘verdeel en heers’
betrekkelijk ongestoord zijn gang gaan.
SLOT
Het effect van de combinatie van emancipatorische en culturele mythes is een imaginaire
scheiding tussen het democratische westen en de rest van de wereld, waarbij het westen
alle moderne eigenschappen toebedeeld krijgt en de rest alle ouderwetse. De scheiding
tussen vluchtelingen en gevestigde bevolking leidt tot de glasharde onverschilligheid die het
draagvlak voor het afschrikkingsbeleid is. Achter de spiegel gebeurt alles wat ons gelukkig
nooit meer zal overkomen: in de spiegel zien de gezeten burgers m/v alleen hun eigen
geëmancipeerdheid.
Bij feministische en anderszins progressieve vrouwen wordt deze onverschilligheid versterkt
door progressieve gevoelens - door het schuldgevoel over de onmenselijkheid van het
Nederlandse beleid en de machteloosheid omdat de door de westerse uitbuiting
veroorzaakte problemen zo groot zijn. De progressief denkende mens deinst terug voor het
angstige gevoel dat haar enige bijdrage aan de oplossing van de problemen zou kunnen zijn
dat zij onmiddellijk drie vluchtelingen in huis neemt - waar ze geen zin in heeft, ook al zou er
voor haar meer ruimte overblijven dan de vier vierkante meter per persoon die in het
asielcentrum voor het overleven voldoende wordt geacht. Dergelijke gevoelens en
gedachten zijn voor veel moderne geïsoleerde persoonlijkheden zo akelig, dat er niets
anders opzit dan het hele probleem maar te negeren.
19
Wie met vluchtelingen te maken krijgt verdwijnt door al die verschillende soorten van
afsluiting voor haar omgeving achter de spiegel. Het blijkt bijzonder moeilijk om al die
vrouwen op te sporen die, als vrijwilligster of als beroepskracht, ergens iets nuttigs voor
vluchtelingen doen. Ook hun activiteiten zijn concreet en praktisch en leiden voorzover wij
gemerkt hebben niet tot bundeling van krachten tussen vrouwen onderling.
Zo schiet het met de verbetering van de positie van vrouwelijke vluchtelingen niet echt op.
Zolang vrouwelijke vluchtelingen niet zichtbaar worden als rechtssubjecten, blijven
vluchtelingen mannelijk, met alle hierboven beschreven gevolgen voor beeldvorming en
verdragsinterpretatie. Hoe prettig het ook zou zijn als het racisme in het algemeen en het
afschrikkingsbeleid in het bijzonder zonder feminisme bestreden zouden kunnen worden - de
kunstmatige en voor vluchtelingen vernederende scheiding tussen westerse
geëmancipeerden enerzijds en ongeëmancipeerden uit andere delen van de wereld
19
Pas toen ik per ongeluk in Vrouwen Tegen Uitzetting gerold was, ontdekte ik bijvoorbeeld dat Nemesis al jaren voortreffelijke
artikelen over de zijkant van het asielbeleid bevat, waar ik zelfs de titels niet van had onthouden.
 |
 |
 |