11
zijn vrouwen nodig om de werkjes te doen die mannen niet willen doen). Je kan natuurlijk
zeggen dat het voor de hand ligt om vrouwen als eersten buiten het arbeidsproces te sluiten,
omdat zij nog andere nuttige dingen kunnen doen, namelijk voor de mannen zorgen en
kinderen opvoeden: de reproduktie van de arbeidskracht van arbeiders en kapitalisten (voor
zover de laatsten werken) en het voortbrengen van nieuwe arbeiders en kapitalisten, en hun
vrouwen.
Dat lijkt wel aannemelijk, maar het geeft wel de indruk dat vrouwen dat zomaar vanzelf,
vanuit hun biologiese natuur, zouden doen. Terwijl de geschiedenis aantoont hoeveel geweld
en manipulatie nodig is om vrouwen moederschap en huisvrouw-zijn bij te brengen;
misschien is het veel efficiënter om die funktie te vermaatschappelijken, zoals in scholen en
ziekenhuizen tenslotte al gebeurt.
De vraag waarom juist vrouwen bepaalde dingen moeten doen, is vanuit de marxistiese
analyse van het kapitalisme m.i. niet sluitend te beantwoorden. Het primaire klasseverschil is
niet opgegaan in het secundaire, en het ziet er ook niet naar uit dat het dat voorlopig zal
doen. Het is nog steeds zo dat het lichaam waarmee je bent geboren je levensloop
grotendeels bepaalt - al maakt de klasse waarin dat gebeurt een belangrijk verschil, voor
mannen is dat verschil groter dan voor vrouwen.
Nu wil ik niet suggereren dat Marx en Engels daar helemaal geen benul van hadden. Engels
heeft in zijn eerder aangehaalde boek over De Oorsprong enz. daar zelfs iets heel
intrigerends over gezegd. Volgens hem is in het gezin de man de bourgeois, de vrouw
vertegenwoordigt het proletariaat. Een klassestrijd in gezinsverband dus. En hij vervolgt:
‘ln de industriële wereld komt echter het specifieke karakter van de op het proletariaat
drukkende ekonomiese onderdrukking pas dan in zijn volle scherpte te voorschijn, nadat alle
wettelijke bijzondere voorrechten van de kapitalistenklasse opzij gezet zijn en de volledige
juridische gelijkberechtiging van beide klassen tot stand gebracht is; de demokratiese
republiek heft de tegenstelling tussen deze twee klassen niet op, hij geeft integendeel pas de
grondslag, waarop deze uitgevochten wordt. En zo zal ook de bijzondere aard van de
heerschappij van de man over de vrouw tot in het moderne gezin en de noodzakelijkheid, als
wel de manier waarop man en vrouw werkelijk maatschappelijk gelijkgesteld kunnen worden,
pas in schril daglicht komen te staan, als beiden juridies volkomen gelijkberechtigd zijn’.
Een parallel tussen het ontstaan en de onderdrukking van de vrije arbeider en de vrije vrouw
dus. En we zijn nog niet eens aan totale juridiese gelijkberechtiging toe! Helaas zijn we dus
nog steeds met de vragen blijven zitten waarmee ik dit stuk begon. Beantwoording daarvan
zal tot de volgende keer moeten wachten.
1. In welk opzicht vormt het kapitalisme het leven van alle vrouwen, en wat is onze
toekomst?
2. In welk opzicht verdeelt het kapitalisme vrouwen over verschillende klassen en wat voor
veranderingen treden daar in op?
3. In welke opzichten is Marx’ analyse van het kapitalisme onvolledig, omdat hij het primaire
klasseverschil heeft weggedacht terwijl het nog blijkt te bestaan, m.a.w. waar is het
patriarchaat gebleven?
 |
 |
 |