Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot
De seksuele revolutie van het
moederschap
*
Er zijn vrouwen die 'Uit vrouwen geboren' van Adriënne Rich een schitterend boek vinden; er
zijn vrouwen die zeggen dat ze er geen bal van begrijpen; er zijn vrouwen die het een raar en
rommelig boek vinden; er zijn vrouwen die het een griezelig en gevaarlijk boek vinden.
Bij die laatste groep hoor ik. In dit stuk zal ik proberen uit te leggen waarom de
opvattingen/theorieën van Adriënne Rich vrouwen geen stap verder brengen op de weg van
gemeenschappelijke bevrijding, maar in tegendeel alle moeizaam verworven inzichten,
veranderingen en toekomstplannen van de vrouwenbeweging in één beweging van de
aardbodem vegen. De vrouw is natuur, zegt Rich, en dat moet zij blijven; sterker nog: de
vrouw moet nog veel natuurlijker worden. 'Uit vrouwen geboren' gaat niet over de
gemeenschappelijke macht van vrouwen om de samenleving te veranderen. 'Uit vrouwen
geboren' is een instruktieboek over het moederschap in een nieuw jasje.
Verwarring
Dat er zo veel tegenstrijdige meningen over 'Uit vrouwen geboren' bestaan, is heel begrijpelijk
als je ziet hoe rommelig het boek in elkaar zit. Dagboekfragmenten worden afgewisseld met
gedichten, wetenschappelijke citaten met toespraken; telkens als je denkt 'nu kan ik haar
volgen, nu begrijp ik wat ze wil gaan zeggen' kom je weer terecht in een andere
gedachtenstroom, vanuit weer een hele nieuwe invalshoek. Op den duur heb je de neiging om
maar op te houden met je af te vragen wat die mevrouw nu eigenlijk precies wil; de vrouwen
die dat doen 'ondergaan' het boek - en ze raken ervan in de war. Ze ondergaan de verwarring
van Rich. Maar het grote verschil tussen de meeste lezeressen en de schrijfster is dat Adriënne
Rich dit boek schreef toen ze zo'n twintig jaar moederschap achter de rug had; toen ze drie
zoons, grotendeels op haar eentje verzorgd en grootgebracht had. Rich' s verwarring komt van
een poging om te rechtvaardigen wat niet te rechtvaardigen valt: twintig min of meer
weggegooide jaren waarin zij niet heeft kunnen doen wat zijzelf gewild had, maar waarin zij
zichzelf volledig beschikbaar moest stellen; twintig jaar waarin haar energie omgezet werd in
drie nieuwe Amerikaanse burgers. Als zij eerlijk geschreven had over de verbittering en de
rankune, die logieserwijs het gevolg zijn van het moderne moederschap, dan had de lezeres er
haar eigen les uitkunnen leren. 'Begin er niet aan, meisjes', hadden zij Rich dan horen zeggen,
'het is verschrikkelijk'.
Maar de rankune vanAdriënne Rich zit niet in de verplichte, totale opoffering die zij achter de
rug heeft. Al haar woede gaat over wat zij denkt dat haar onthouden is; zij voelt 'woede om de
verminking en de manipulatie van de verhouding tussen moeder en kind, die de grote,
oorspronkelijke bron en ervaring is van liefde' (pag. 35)
De moederband
In 1970 schreef Shulamith Firestone in 'De dialektiek van de sekse' o.a. een hoofdstuk getiteld
'Weg met het kinderschap'. De eerste regels daarvan luiden: 'Vrouwen en kinderen worden
altijd in één adem genoemd. ...De speciale band die vrouwen met kinderen hebben wordt door
iedereen erkend. Ik echter ben van mening dat de aard van die band niets meer of minder is
dan gedeelde onderdrukking ' Dat kwam toentertijd hard aan bij de vrouwen die het lazen,
*
Verschenen in de Vrouwenkrant, zomer 1981. Opgenomen in Feminist 3, 1982
 |
 |
 |