De Bonte Was, MOEDERBOEK, Amsterdam 1976, feministiese uitgeverij de Bonte Was
3
Moederschap als
leefwereld
Schuldgevoel
Het woord moederschap is een groot woord. Het betekent niet alleen
het moeder-zijn, maar het duidt een heel wereldje aan, een kompleet
soort wereldje: waarin de moeder geheel opgaat en het kind uitgroeit.
Maar het kind blijft toch altijd een moeder houden: het kind wordt
groot, de moeder blijft moeder. Háár wereld blijft.
Moederschap is een aparte wereld en die wereld bestaat uit gevoelens en
uit zorgen. Het is daarom een hele breekbare wereld: de moeder is
kwetsbaar in haar kind. Wat haar kind betreft kan zij zichzelf niet
verdedigen, nooit verdedigen (ze kan natuurlijk wel haar kind verdedi-
gen).
Een aanval, van wat voor aard ook op haar kind, treft haar ook altijd.
Niet alleen kan het kind als het klein .is zichzelf niet verdedigen: het
heeft de moeder nodig. Ook geldt dat de moeder het kind heeft ge-
vormd, vindt men. Hoe een kind geworden is, is voor een deel háár
werk, vindt men. Daarom is het gevoel dat in gesprekken over moeder-
schap altijd weer opduikt, het schuldgevoel.
Er is iets met het kind. Dat betekent voor de moeder: 0 jé, had ik het
niet beter kunnen doen? Het schuldgevoel slaat ook onmiddellijk toe
als de moeder iets voor zichzelf wil, iets wat strijdig is met het belang
van het kind: ze is bang het kind tekort te doen.
Ik wil 's avonds uit. Er moet dus een babysit komen. Ik denk ogenblik-
kelijk, ja, maar als mijn kind gaat huilen, en er komt een vreemde bij
haar bed, zal ze dan niet schrikken? Weet de babysit wel wat te doen?
Ik overweeg vervolgens of ik toch niet thuis zal blijven. Schuldgevoel!
Een moeder moet al haar aktiviteiten, ook haar hele doen en laten als
niet-moeder (dus alles wat zij voor zichzelf wil of voor een ander dan
haar kind) veroveren op zichzelf en dus op haar kind; in beide gevallen
geeft dat schuldgevoel.
Dat schuldgevoel maakt haar eenzaam. Ze kan er moeilijk over praten.
Z.e kan het niet kwijt, het blijft en het knaagt dus. Ze kan er vaak zelfs
met met haar man over praten. Als mijn moeder tegen mijn vader zei
dat het zo erg was dat ik (als kleuter) alleen op straat speelde - daar
kwam om het kwartier een auto langs en elke auto kon mij immers
doodrijden - dan riep mijn vader luchtig: Elk kind heeft een bescherm-
engel hoor! Dat het mijn moeders schuld zou zijn als ik onder die auto
kwam (had ze maar beter op moeten letten, had ze mij maar moeten
verbieden, had ze maar. . .), dàt kon mijn moeder aan mijn vader niet
duidelijk maken.
Wat is vaderschap? Het woordt vaderschap wordt voornamelijk ge-
bruikt voor iets wat ontkend kan worden of waar een man op aange-
sproken kan worden (bv. in de vorm van geen alimentatie betalen).
Buiten de juridische wereld wordt het woord vaderschap niet veel ge-
bruikt. Het heeft veel minder inhoud: vaderschap is geen wereld.
En dat is ook niet zo gek.
Huwelijk en kinderen-hebben betekenen voor man en vrouw iets anders.
Voor de vrouw betekent het huwelijk in het algemeen het eind van haar
leven in de wereld: zij houdt op met werken en gaat haar laatste levens-
 |
 |
 |
 |