De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
17
Verzorging en genezing
Elders in dit boek wordt verteld hoe vrouwen met geweld uit de gezondheidszorg gedrukt zijn en
hoe hetzelfde geweld zich in allerlei instituties, in allerlei verschijningsvormen, aan ons als
'hulpverlening' openbaart.
Vrouwen hebben zich altijd al bezig gehouden met genezen, verzorgen, verplegen en ze zullen
daar ongetwijfeld mee doorgegaan zijn, ook toen kerk en staat het begonnen te verbieden, in
ieder geval thuis en voorzover mogelijk ook daarbuiten. Maar officieel is het voor de
buitenwereld optreden als geneester er vanaf de dertiende eeuw niet meer bij geweest. De
'wereldlijke' vrouwen werden als heksen verbrand en de pausen schreven tussen 1200 en 1300
naar alle kloosters brieven dat het nu maar eens afgelopen moest zijn met die kruidentuinen en
abdijsiroop en die ziekenverzorging. Dat het nu tijd werd voor het geestelijk leven en voor het
zieltjes winnen. Ongetwijfeld heeft het eeuwen geduurd eer de boodschap overal was
doorgedrongen en alle kloosterlingen er zich naar gingen gedragen. Maar in diezelfde eeuwen
kwam er steeds meer behoefte aan zeg maar gezondheidszorg. Steeds meer mensen kwamen bij
elkaar in steden te wonen, zodat iedere ziekte snel om zich heen kon grijpen. Nu waren er in die
steden wel gasthuizen, maar dat was een kombinatie van ziekenhuis, hotel en armenhuis, waar
het best heel gezellig kon zijn, maar waar niemand een antwoord wist op de veel voorkomende
ziektes als lepra en pest. Beide ziektes grepen razendsnel om zich heen en dat werd ze ook
gemakkelijk gemaakt omdat er in die tijd allerlei legers door Europa trokken, de handel aan het
opkomen was en zieken en toeristen onder een dak sliepen. (Tijdens de pestepidemie van 1350
stierven naar schatting in Europa 25.000.000 mensen, een kwart van de toenmalige bevolking).
Al vrij snel werd bedacht dat zieken apart moesten liggen. Dit was niet zozeer om ze zo beter te
kunnen genezen. De opkomende mediese wetenschap had immers niets te bieden. De heren
lazen en praatten wel veel maar hadden bv. met hun uit het oosten overgenomen kennis alle
prakties bruikbare kennis over bv. hygiëne en isolatie als onbruikbaar beschouwd. (In het Oosten
kregen bv. alle zieken bij aankomst in een ziekenhuis een uitgebreid bad, en schone, witte
kleren). En de terapieën reikten niet veel verder dan het geven van laxeermiddelen en het
aderlaten. En wat er al aan positieve aandacht van artsen voor patiënten bestond dat was zeker
niet bestemd voor de arme mensen die in ziekenhuizen terechtkwamen. Nee, die zieken die lagen
allemaal bij elkaar om te zorgen dat anderen niet ziek werden. Voor hunzelf betekende dat
verblijf in het ziekenhuis meestal de dood. Zo schijnt de uitdrukking 'het loodje leggen'
afkomstig te zijn uit het ziekenhuiswezen in die tijd. Om in een ziekenhuis te komen moest je je
bij de ziekenmeester inschrijven; je kreeg dan een loodje, wat je moest overhandigen bij de
ingang van het ziekenhuis. Misschien dat er ergens in een klein dorpje of in de buurt van een
klooster nog wel een plekje was waar echt voor je gezorgd werd. Maar in de grote stedelijke
ziekenhuizen - waar ontzettend veel mensen dood lagen te gaan - was de situatie zo omstreeks
1650 zo vreselijk dat er haast niemand meer te krijgen was om dat wat er dan nog door artsen of
chirurgijnen, die overigens niet vaker dan één keer in de week langs kwamen, verzonnen werd
aan verzorging en verpleging, in de praktijk te brengen. Mannen en vrouwen moesten vaak
gedwongen worden om in ziekenhuizen te gaan werken; ofwel direkt: er werden bv. gevangenen
uit Veenhuizen gehaald, ofwel indirekt omdat er voor hen geen ander werk te krijgen was
(alleenstaande moeders, halve misdadigers, zwakbegaafden, enz.) En daarmee ontstond niet een
situatie van de lamme helpt de blinde. De door de artsen verstrekte medicijnen werden of door
de zaalknecht en meiden zelf gekonsumeerd of aan de meest biedende patiënt verkocht. Met
vlees ging het hetzelfde. En de zieken die geen fooien gaven liepen alle kans om uitgehongerd of
mishandeld te worden. De hygiëne werd langzaam maar zeker abominabel. Van water word je
 |
 |
 |
 |