De Bonte Was, FEMINIST 2, Amsterdam 1977 
 
 
28
Verandering en groei: 
de gesubsidieerde revolutie 2 
 
 Ach, hadden we die nota nou maar eerder gelezen: Emancipatie, proces van 
verandering en groei. Een overheid snot a, ondertekend door de ministers Van Doorn 
en Den Uyl, een hele officiële dus. En die gaat helemaal over ons. Ik heb een tijdje 
naar het omslag zitten kijken. Blote schouderpartij + hoofd van een mevrouw, om haar 
hoofd een vogelkooi. Haar hoofd zit er echt in gevangen. Haar haren groeien de tralies 
uit. Ze is nogal 'ingekapseld' zo te zien. Maar er is hoop, met haar rechterhand houdt 
ze het deurtje van de kooi open. Wat komt er uit? Een ballon met een grote vloek erin? 
Een reklameboodschap voor ijzerzaagjes? Niets ervan. Een stelletje grote plompe 
onbestemde vogels die star en gestaag van het blad afvliegen. Even kan je nog 
denken wat fijn voor dat mens, dan is ze die griezels tenminste kwijt, maar als je de 
inhoud van de nota leest blijkt die tekening toch wat anders voor te stellen. 
Verandering en groei, wat mooi van de ministers. In Feminist 1 voorspelden we de 
toekomst. De overheid zou proberen een vaste greep op de vrouwenbewegingswerke-
lijkheid te krijgen door allerlei subsidievoorwaarden in de richting van centralisatie 
beleidsnota's, verplichte evaluaties, verplichte samenwerking. Nou vergeet het maar, 
het is altijd erger dan je denkt. We zeiden toen zorg niet afhankelijk te worden van 
subsidies. Het zijn slechterikken, ze willen ons inpakken. Maar dat is niet waar. Ze 
willen ons niet inpakken, nee, ze willen ons weghebben. En dat mag niet al te veel geld 
kosten. Gewoon de gedachten eruit - maar dan wel voorgevormd door de overheid, 
vandaar dat die vogels zo star zijn - en dan het kooitje weer dicht. En vooral 
suggereren dat vrouwen dat zelf doen. Die tekening op het omslag was uitstekend 
geweest als die hand een mannenhand geweest was. 
 
Wat is er nu volgens de overheid aan de hand? 
Vrouwen en mannen zijn nieuwe rollen aan het kiezen. En dat gaat niet zo maar, want 
dan wordt het heel rommelig overal. Maar de overheid vindt het wel goed dat ze het 
doen en vindt ook dat ze een beetje moet helpen (voorwaarden creëren, drempels 
weghalen en dat soort zaken). Maar, zegt de overheid, weet je, eigenlijk bestaan er 
formeel geen drempels, zijn er al een heleboel voorwaarden gecreëerd. Alleen ziet 
niemand ze. En hoe komt dat? Door de mentaliteit. Die moet veranderd worden. Niet 
dat de overheid daar geschikt voor is. Stel je voor zeggen de ministers dat we b.v. in 
het onderwijs wat daaraan zouden doen. Dan zouden we toch indoktrineren? En dat 
hoort niet in een demokratiese samenleving. Nee, op den duur, als de ideeën van de 
onderwijsgevenden zijn veranderd, dan dragen ze die vanzelf wel over op de 
leerlingen. En zo komt alles dan goed. 
Formeel is er dus niets aan de hand, alles is mogelijk. Mannen kunnen zo de huis-
houding in (wsch. vinden de ministers dat wel prettig dan zijn ze weer een stelletje 
werklozen kwijt) en vrouwen, tja, we moeten er niet vanuit gaan dat die eruit gaan. Het 
lijkt wel, zeggen de ministers, dat dat gewerk buitenshuis alleen zaligmakend is. Nou 
dat is niet zo. Ja vrijwilligsterswerk dat is prachtig en daar zullen ze zeker wat aan 
doen. Daar geven ze zelfs centen voor, voor kadertrainingen voor de mensen die 
vrijwilligsters willen gaan trainen (zijn er nog vrouwenwerkwillige welzijnswerksters in 
de zaal, leuk baantje hoor, verdient vast wel aardig! ). En in geval van nood kunnen ze 
nog altijd naar school. 
Formeel dus geen enkel probleem. Ook niet wat het aannamebeleid van over-
heidsambtenaren betreft. Dat er zo weinig vrouwen zijn heeft vast met tradities en