7
in het drinkwater, zijn er minstens zulke kwaadaardige middelen gebruikt. Was het fascisme
wel overwonnen, vroegen de geschokte jongeren zich af. Konden de overwinnaars
misschien even uitleggen wat het verschil was tussen de nazi’s en de genocide in Vietnam?
En waarom joeg de nederlandse politie, in een land waar toch wèrkelijk nooit wat gebeurde,
met wapenstokken en honden op meisjes die krenten uitdeelden?
In de Verenigde Staten was de strijd veel harder. De leiding van de militante zwarte
beweging werd letterlijk uitgemoord. De oorlog in Vietnam werd pas beëindigd toen bleek dat
hij niet te winnen was. Daar was de tegenstelling tussen revolutionairen en konsumenten
dan ook veel groter. Maar ook in Nederland viel de wens tot ‘kulturele revolutie’ snel in korte-
termijndoelstellingen uit elkaar.
Achteraf gezien was eigenlijk het enige wat iedereen die in welk groepje ook meedeed aan
‘de beweging van zestig’ gemeenschappelijk had het verzet tegen ‘de autoriteiten’.
Sommigen wilden revoluties, anderen wilden wat minder drastiese ingrepen; maar het
patriarchaal-autoritaire gezag, dat moest in ieder geval weg. Die behoefte bleek algemener
dan gedacht. Niet alleen de jeugd bleek immers bezwaren tegen verstarde patronen en
werkwijzen te hebben, ook heel wat gevestigde mannen zagen het nut van grotere
fleksibiliteit. Het kapitaal moest immers kunnen rondstromen en niet opgehouden worden
door hiërarchiese rituelen op de werkplek. De overheid kon ook best wat aktiever optreden
om de zwakke broeders van het bedrijfsleven te redden en voorwaarden te scheppen voor
nóg grotere groei van de sterke. Het oude konkurrentie-kapitalisme had immers wel belang
gehad bij een voorspelbare overheid en betrouwbare, gedisciplineerde werknemersters; het
monopoliekapitalisme wilde onbeperkte fleksibiliteit, geen beperkingen maar absolute vrijheid
van onderhandelen. Weg met de burokratie en leve de kreativiteit! Weg met de hiërarchie en
leve het werkoverleg! Leve de onbeperkt fleksibele werknemersters!
In razend tempo bleken die opleidingen die toeleveringsbedrijf waren voor de
beheersfunkties in de oude burokratie gedemokratiseerd te kunnen worden tot opleidingen
voor sociokraten; mensen die geen autoritaire macht zouden uitoefenen maar zouden
begeleiden, met alle aandacht voor de mens achter de mens, met inzet van hoofd, hart en
handen, soepel, begrijpend, koöperatief, in alle situaties zich gedragend als gelijke onder de
gelijken.
Er werd een nieuw sociokraties demokratiebegrip ontwikkeld waarvan de hoofdbeginselen
zijn:
- ieder mens heeft een eigen, unieke persoonlijkheid;
- het doel van het leven is om die persoonlijkheid te ontplooien;
- iedereen heeft het recht op een eigen ontwikkeling, dus om eigen wegen te zoeken ter
ontplooiing van de unieke persoonlijkheid;
- mensen moeten elkaars persoonlijkheid respekteren en ruimte laten voor elkaars
ontwikkeling;
- meningen en opvattingen vormen een essentieel onderdeel van de zich ontplooiende
persoonlijkheid;
- mensen moeten elkaars meningen dus respekteren (dat is de ‘tolerantie’ van het oude
humanisme);
- mensen zijn gelijk dus hun meningen zijn ook gelijk;
- te proberen iemands mening te veranderen is een inbreuk op diens persoonlijkheid;
- het doen van algemene uitspraken (het is zus en zo) veronderstelt het eigen gelijk en
respekteert de mening van de anderen niet (je moet dus zeggen: ik vind...);
- niemand kan gedwongen worden zijn mening te argumenteren; ‘ik voel dat nu eenmaal zo’
is immers ook een uitdrukking van de persoonlijkheid, zuiverder dan vervreemde, rationele,
aangeleerde argumenten;
- van het verbieden van de uiting van meningen kan geen sprake zijn: meningen vormen een
onvervreemdbaar deel van de persoonlijkheid, en uiting van meningen is essentieel voor de
menselijke ontplooiing; wie uitingen van fascisme wil verbieden is net zo erg als fascisten
zelf.
De oude demokratiese grondrechten zijn samengevloeid tot één grondrecht, namelijk dat op
individuele ontplooiing. Het vroegere negatieve karakter van de grondrechten, namelijk
 |
 |
 |