De Bonte Was, MOEDERBOEK, Amsterdam 1976, feministiese uitgeverij de Bonte Was
64
vrucht, en daartoe 16-urige werkdagen maakten. De blauwgeruite kiel
van Michiel was een groezelige lap, en 'het grote wiel' (in de touwsla-
gerij) was de enige hem toegestane aktiviteit: in de tijd die hij overhield
kreeg hij te weinig eten en te weinig slaap.
Al hoefden de rijkere moeders in deze tijden niet een verbitterde strijd
om het bestaan te voeren, hun moederschap was evenzeer als dat van de
arme vrouwen onlosmakelijk verbonden met doodsdreiging. Ook hen
dreigde de kraamvrouwenkoorts. Volgens de fransman Ariès, die een
beroemd boek over de geschiedenis van het kind heeft geschreven, werd
de rijkere moeder zelfs in bescherming genomen tegen kinderverlies:
Ariès stelt dat het siesteem van de 'voedster' of 'min' die naast haar
eigen kind ook een kind van rijke ouders zoogde, ertoe diende dat de
rijke moeder zich niet teveel aan haar eigen kind zou hechten: het kon
haar immers vroegtijdig ontvallen.
En zo kunnen we doorgaan. Tot aan de tweede wereldoorlog. Daarna is
pas echt voor elke vrouw (althans in Nederland) het moederschap losge-
raakt van doodsdreiging. De betere verdeling van de welvaart in de 20ste
eeuwse zgn. verzorgingsstaten is oorzaak van de sterke afneming van de
echt arme gezinnen in deze landen. Die verdeling is niet tot stand ge-
komen doordat de rijke mensen zeiden: Laten we ook wat afstaan aan
de armen die in onze fabrieken werken of werkeloos zijn. Net zo min
als de rijke landen iets gratis geven aan de arme landen.
In ons land is, met name door de socialisten, gevochten voor verbetering
van het (materiële) lot der armen. Net zoals de arme landen tegen de
rijke landen zullen moeten vechten voor lotsverbetering.
En na de oorlog kwamen dan eindelijk voor iedereen betaalbare en
verkrijgbare, betrouwbare voorbehoedmiddelen. Ook dat ging niet van-
zelf. Ook hiervoor hebben weer - kleine - groepen mensen geknokt,
NVSH, feministen.
De wijziging in welvaart en kindertal geeft een heel ander soort moeder-
schap. Voor een moeder in de ontwikkelingslanden is de eerste zorg:
eten. Hier: het geluk van de kinderen. Dit betekent nog niet dat wij
rijke moeders niet meer voor eten en gezondheid hoeven te zorgen, o
nee! Moeder wordt leuk bezig gehouden: wat moet ik vandaag weer op
tafel zetten, is er nog iets dat de kinderen niet lusten, moet ik de
yoghurt zelf maken omdat de Bulgaarse yoghurt vol met konserverings-
middelen zit en welk merk fabrieksbrood moet ik kopen opdat Jantje
niet bij de buren gaat wonen waar het brood lekkerder is? Elke dag is
afwisselende en verantwoorde voeding en niet te duur als het kan, een
bron van zorg.
Maar deze zorg valt in het niet bij onze hoofdzorg: ons kind móet
gelukkig zijn. Nu komt die drang tot het geluk van de kinderen niet
zomaar uit de lucht vallen. Deze dwang tot geluk bestaat nog maar kort
maar is erg algemeen in onze maatschappij. Vroeger peinsden 'gewone
mensen' niet over geluk. Hun hoogste streven was tevredenheid. En die
tevredenheid was kaal, blijkens bv. de uitdrukking 'een boterham met
tevredenheid'. Sinds er echter meer wordt geproduceerd en de welvaart
zodanig is dat iedereen onnodige dingen (bergen speelgoed bv.) kan
kopen, is het begrip tevredenheid vervangen door 'geluk'. Tenslotte
moet er een motief zijn om mensen zover te krijgen dat zij veel dingen
kopen (en weggooien) terwijl zij door hun ouders zijn opgevoed in
zuinigheid, bescheidenheid (is een deugd) en spaarzaamheid. .
Dus werd ter vergroting van de omzet een geluksindustrie gemaakt:
reklame, reisburoos. Het eerst in het 'rijke' Amerika, daarna bij ons en
binnenkort in de minst arme van de arme landen. Die lotion is niet voor
je huid, nee, voor je geluk, want dan ben je aantrekkelijker voor man-
nen. Die nieuwe margarine is niet om te eten, nee die is er opdat je man
zich jong voelt en geen hartkwaal krijgt, dus voor jouw en dus voor zijn
 |
 |
 |
 |