14
mensen een beetje weten te verminderen.'
34
Ook in Duitsland had het wetenschappelijk racisme zich snel ontwikkeld. In 1868 was
van de zoöloog Ernst Haeckel de 'Natürliche Schöpfungsgeschichte' verschenen, een
navolging van Darwins 'Origin', maar dan aangescherpt, op dezelfde manier als Galton
een jaar later in Engeland zou doen. Ook Haeckel was voorstander van harde overheids-
maatregelen. Hij zat in de jury van de familie Krupp, die zoals gezegd een essay
bekroonde, waarin een racistiese staatspolitiek werd gepropageerd. Haeckel vond dat 'de
biologie' tot basis van alle menswetenschappen bevorderd moest worden; in 1905 vond
hij in de kommissie van aanbeveling van de inmiddels opgerichte 'Internationale
Vereniging voor Rassenhygiëne' onder andere Galton aan zijn zijde. In de jaren tachtig
had in Duitsland al een grootscheeps onderzoek plaatsgevonden naar de aanwezigheid
van zogenaamde echte Ariërs.
35
Alle onderwijzers van niet alleen Duitsland, maar ook
van Oostenrijk, Zwitserland en België hadden enquêteformulieren gekregen waarop zij
onder andere oogkleur, haarkleur en schedelvorm van de aanwezige kinderen moesten
aangeven. Joodse kinderen en kinderen van vreemdelingen moesten van het onderzoek
buitengesloten worden. 15.000.000 schoolkinderen leerden zo al op vroege leeftijd, dat zij
bij een speciaal soort mensen behoren, waarvan Joden en 'vreemdelingen' per definitie
waren buitengesloten.
Evenals in de Verenigde Staten en andere West-Europese landen was de gemiddelde
progressief er van overtuigd dat eugenetiese of 'rassenhygiëniese' maatregelen de
armoede zouden verminderen en de kracht van 'het' volk zouden verhogen.
De obsessie met de volkskracht en vooral met de onderdelen waaruit die opgebouwd zou
moeten zijn, nam in 1912 al de vorm aan van wetsvoorstellen waarin huwelijken tussen
'Ariërs' en Joden verboden werden. Tussen 1914 en 1918 werd de vijand vooral in het
buitenland gezocht. Het verlies van de oorlog en de vernedering van het verdrag van
Versailles verhardden het Duitse nationalisme.
De verhalen over erfelijkheid, degeneratie, fokken, rassen, rasvermenging doordrongen
het burgerlijke denken. Het geloof in een relatie tussen 'de natuur' en menselijke
samenlevingen in evolutionair, selekterende zin was wijdverbreid. Wagners Germaanse
myte en fanatiek anti-semitisme werden nauwelijks gekritiseerd. Haaks daarop formu-
leerde de arbeidersbeweging zijn min of meer marxistiese interpretatie van de kapitalis-
tiese stand van zaken. Maar ook die beweging geloofde deels in volkskracht, moeder-
schap en gespierde blonde mannen als dragers van de vooruitgang. En ook in de
vrouwenbeweging distantieerden weinigen zich van verbindingen tussen moederschap,
racisme en nationalisme.
36
De op 'de biologie' gebaseerde maatschappij die Hitler voorstond, met 'raszuiverheid' als
basis voor vooruitgang, was dan ook geen nieuw of vreemd idee. De splitsing van mensen
in 'fit' en 'unfit', gewenst en ongewenst, ook niet. Ook het ontwerp van een absoluut hië-
rarchiese samenleving met De Leider als enige machtsbron was, zoals Mussolini in Italië
liet zien, niet nieuw. Het samenvoegen van al deze ingrediënten in een zogenaamd
wetenschappelijk verantwoord programma wel. In 1933 waren zoveel mensen eraan
gewend dat Hitler min of meer 'demokraties' aan de macht kon komen en gesteund door
een groot deel van de Duitse bevolking samen met zijn 'wetenschappelijke staf' aan de uit-
voering van het programma kon beginnen. Joods, nomadies, kommunisties, socialisties,
ziek, homoseksueel - al die miljoenen mensen bleken 'de natuurlijke orde' in de weg te
staan. Sterilisatie, deportatie, moord - met wetenschappelijke nauwkeurigheid werd het
allemaal uitgevoerd, zonder noemenswaardige protesten uit enig buitenland. De grote
mobilisatie van medestandersters had plaatsgevonden tijdens de ekonomiese krisis die
vanaf 1929 vanuit de Verenigde Staten het West-Europese en Japanse bedrijfsleven had
meegesleept in een spiraal van faillissementen en een toenemende werkloosheid. Afge-
34
The Legacy p 301
35
De Arische mythe p 270 vlgg
36
Zie noot 32. Voor Nederland is veel van dit pseudofeministies, racisties gedachtegoed te
vinden in De Vrouw, de vrouwenbeweging en het vrouwenvraagstuk, onder red. van C.M. Werker-
Beaujon, C. Wichman en W.H.M. Werker. 2 dln Elsevier 1914-1916
 |
 |
 |